Unesco Mens & Biosfeergebied
Op 5 juli 2024 besliste de Internationale Coördinerende Raad voor het Mens- en Biosfeer-programma van Unesco om het KempenBroek te erkennen als grensoverschrijdend Mens & Biosfeergebied.
Het KempenBroek werd hiermee het eerste Unesco Mens & Biosfeergebied in België, het tweede in Nederland en het eerste grensoverschrijdende in de Benelux.
Wist je overigens dat elders in de wereld over Biosfeergebieden wordt gesproken? Enkel in België en Nederland nemen we het aspect ‘mens’ expliciet mee in de naam voor deze gebieden.
Wat is een Unesco Mens & Biosfeergebied?
Het Mens en Biosfeer-programma van Unesco
Opgericht in 1971, heeft het Mens en Biosfeer-programma van Unesco als doel een evenwichtige relatie tussen mens en natuur te bevorderen. Het programma moedigt mensen aan om op innovatieve wijze de bescherming van natuur en landschap te combineren met de sociale en economische ontwikkeling van hun eigen leefomgeving.
Een Sterk Merk
De erkenning als Mens & Biosfeergebied door Unesco, een gezaghebbende wereldorganisatie, maakt het tot een sterk merk. Deze erkenning is echter geen doel op zich, maar een middel om de samenwerking in het KempenBroek te versterken en uit te breiden. Het helpt om alle betrokkenen op één lijn te krijgen en werkt als hefboom voor nieuwe kansen die bijdragen aan een nog sterkere samenwerking en een mooier gebied.
Kwaliteitsstandaard
De erkenning is een kwaliteitsstandaard die blijvend verdiend moet worden. Tienjaarlijkse evaluaties herinneren de verschillende actoren aan hun engagement om gezamenlijk de kwaliteiten van hun gebied te behouden en te versterken.
Wereldwijd Netwerk
Wereldwijd zijn er 759 Mens & Biosfeergebieden in 136 landen (stand 2024), waarvan 25 grensoverschrijdend. Deze gebieden dienen als proeftuinen voor duurzame ontwikkeling. Sinds september 2018 is De Maasheggen het enige Mens & Biosfeergebied in Nederland. België had er nog geen.
Lokale Context
Het Mens en Biosfeer-programma vertaalt de principes van duurzame ontwikkeling naar een lokale context en verbindt wetenschap, maatschappij en beleid. Lokale overheden, bewoners, bedrijven, scholen, kennisinstellingen en ngo’s dragen allemaal bij aan de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen die de Verenigde Naties in 2015 hebben goedgekeurd.
Meer informatie is te vinden op de websites van de Nederlandse Unesco Commissie, de Vlaamse Unesco Commissie of het UNESCO Man and Biosphere Programme (Engelstalig).
De 3 doelstellingen van een Unesco Mens & Biosfeergebied
Beschermen
We werken samen aan de bescherming van onze natuur, onze landschappen en ons erfgoed.
Door dit te doen, beschermen we niet alleen de planten en dieren in het gebied, maar waarborgen we ook de belangrijke natuurvoordelen die de natuur ons biedt.
Ontwikkelen
We werken samen aan de ontwikkeling van een duurzame lokale economie en samenleving.
Op economisch vlak focussen we op het ondersteunen van een duurzame landbouw- en toeristische sector.
Leren en inspireren
Samen gaan we op onderzoek om onze acties goed te onderbouwen en monitoren we wat we doen.
De kennis die we opdoen, geven we door via onze scholen en educatieve activiteiten en delen we met anderen.
De 3 zones van een Unesco Mens & Biosfeergebied
Om de drie doelstellingen van een Mens & Biosfeergebied in te vullen, werken Mens & Biosfeergebieden met drie zones. Een zone kan meerdere keren voorkomen in een Mens & Biosfeergebied.
De aanduiding van de drie zones heeft geen invloed op wetgeving, grenzen of eigendom. Net als de erkenning als Mens & Biosfeergebied brengt het geen extra regels of beperkingen met zich mee. Unesco vraagt alleen dat de gebieden in de kernzone wettelijk beschermd worden om de behoudsdoelstellingen van een kernzone te kunnen garanderen.
Je kan de verschillende zones bekijken in de kaartenatlas.
Kernzone
In deze zone ligt de focus op bescherming van de natuur. Het zijn de kernen of meest waardevolle delen van de natuurgebieden in het KempenBroek.
Bufferzone
Deze zone ligt rond de kernzone(s). Ze bestaan uit natuurgebieden en kleinschalige landbouwgebieden waar we samen met landbouwers willen werken aan landschapskwaliteit en biodiversiteit.
Overgangszone
In deze zone liggen hoofdzakelijk landbouwgebieden en wonen onze inwoners. Hier werken we samen aan een duurzame (economische) ontwikkeling.
Onze 6 ambities
Samen met de streekholders – de partners uit het samenwerkingsverband KempenBroek – werkten we volgende 6 ambities of verhalen voor de toekomst uit voor het gebied. Alle ambities hebben een link met het landschap.
Samenwerken aan ons landschap,
door samen te werken aan streekidentiteit, streektrots, erfgoed en landschapskwaliteit.
Het landschap van KempenBroek is gevormd door het eeuwenlange samenspel tussen mens en natuur. Van grensgebied vol smokkelverhalen tot streek met stille getuigen als molens en kapelletjes. Hier ontdek je geschiedenis van het landschap in het landschap zelf. Samen met bewoners brengen we deze verhalen tot leven, willen we hen nog trotser maken op hun streek en bouwen we aan een toekomst met respect voor het verleden en de kracht van het gebied.
René van het Molennetwerk KempenBroek praat in het filmpje over zijn geliefde molens!
Samenwerken aan een gastvrij en ondernemend landschap,
door samen te werken aan duurzaam ondernemerschap in en op basis van het landschap.
KempenBroek, het best bewaarde geheim van Nederland en Vlaanderen, verdient het om ontdekt te worden. Met de Unesco-erkenning zetten we in op duurzaam toerisme dat het landschap én de gemeenschap versterkt. Lokale ondernemers worden ambassadeurs die bezoekers inspireren met hun liefde voor de streek. Zo bouwen we aan een regio waar natuur, economie en welzijn samen groeien.
In het filmpje tonen Heske en Pieter hoe zij meewerken aan deze ambitie.
Samenwerken aan een gezond landschap,
door samen te werken aan landschappen als heilzame plekken voor gezondheid en welzijn.
Natuur en landschap hebben een bewezen positief effect op onze gezondheid. KempenBroek met zijn open ruimte biedt rust, ruimte en ontspanning dicht bij huis. De groeiende interesse in concepten zoals blue zones, one health, positieve gezondheid, en biowalking wijst op een markt die bezoekers aantrekt en die lokale ondernemers kunnen bedienen. In 2013 werd Weert met KempenBroek verkozen tot groenste regio van de wereld. Het doel is nu om de gezondste regio van de wereld te worden.
Geniet van het filmpje waarin Sofie met liefde vertelt over de Kisserweide, haar ezeltjes en de mooie omgeving.
Samenwerken aan een klimaatbestendig landschap,
door samen te werken aan ruimte voor water, koolstofopslag, …
Door de klimaatcrisis krijgen we te maken met nattere winters en drogere zomers. Slim waterbeheer wordt cruciaal. We moeten water opvangen en opslaan voor droge tijden, klimaatbuffers kunnen hierbij een belangrijke tool zijn zodat we een klimaatrobuust watersysteem krijgen met winst voor iedereen. Het is belangrijk dat boeren, burgers en beheerders samenwerken aan een veerkrachtig landschap met meer biodiversiteit, CO₂-opslag en nieuwe kansen voor economie, recreatie en natuur.
In het filmpje neemt Robin van Natuurmonumenten je mee op pad door de klimaatbuffer Wijffelterbroek.
Samenwerken aan een productief en energiek landschap,
Door samen te werken aan een duurzame landbouw en lokale, duurzame energieopwekking.
In het KempenBroek vormen landbouw, natuur en landschap al eeuwen een sterk geheel. De landbouw staat echter voor uitdagingen door klimaatverandering en een fluctuerende markt, maar dat biedt ook kansen. Denk aan duurzame teelten, energieproductie en zorg voor biodiversiteit. Met steun van de Unesco-erkenning werken we aan een landbouw die goed is voor boer, mens én natuur. Zo bouwen we aan een productief en veerkrachtig landschap met ecologische en economische waarde.
Gerry en Jos vertellen in het filmpje over hun boerderij die ze ontwikkelden tot een bloeiend bedrijf.
Samenwerken aan een soortenrijk en verbonden landschap,
door samen te werken aan (natuur)verbindingen in het landschap en de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan.
Het KempenBroek heeft een afwisselend landschap maar de combinatie van landbouw en natuur zorgt voor versnippering. Dit bemoeilijkt de verplaatsing van planten en dieren, wat de genetische uitwisseling beperkt en verkeersproblemen kan veroorzaken door wild dat de weg oversteekt. Een netwerk van verbonden natuurgebieden biedt heel wat voordelen: je kan bijvoorbeeld schade aan landbouw verminderen en je krijgt een soortenrijk en aantrekkelijk landschap!
Marleen laat je in het filmpje zien hoe ook jij in je tuin hieraan kan bijdragen.
Frans vertelt over het Limburgs Landschap, procesnatuur, het WWF en het Rewildfonds.
Wat is de meerwaarde voor het KempenBroek?
Meerwaarde op het vlak van samenwerking
De Unesco-erkenning als Mens & Biosfeergebied zet KempenBroek interrnationaal op de kaart als voorbeeld van duurzame samenwerking. Het is geen eindpunt, maar een startpunt voor nieuwe ideeën, samenwerking en verbinding tussen beleid en praktijk. Het erkent het jarenlange werk van streekholders en versterkt trots en betrokkenheid. Samen bouwen we aan een gezondere leefomgeving en een toekomst waar mens en natuur floreren.
(*) We gebruiken de term streekholder voor onze partners omdat we ze als belangrijke stakeholders in onze streek beschouwen
Socio-economische meerwaarde
De Unesco-erkenning brengt geen geld op, maar is wél een sterk merk. Ze trekt bezoekers aan en stimuleert zo de lokale economie. De echte meerwaarde zit in de natuur zelf: die zuivert water, regelt het klimaat, produceert zuurstof, houdt ons gezond, …. Investeren in natuur loont—voor landbouw, welzijn én economie. Studies tonen bovendien aan dat elke euro die wordt geïnvesteerd in natuur, tot tien keer meer oplevert voor de streek en haar gemeenschap.
Meerwaarde op het vlak van kennis en educatie
Een Mens & Biosfeergebied maakt deel uit van een wereldwijd netwerk. Zo kunnen we ideeën en kennis uitwisselen met mensen die, net als wij, werken aan een duurzamere wereld en zo bijdragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Of je nu in België, Duitsland of Kroatië woont: we kampen met dezelfde uitdagingen zoals klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit. Samenwerking en onderzoek binnen dit netwerk geven onze streek een extra duw in de rug.
